Ένα από τα πιο ωραία παραδοσιακά πανηγύρια της πατρίδας μας είναι το μοναδικό και ανεπανάληπτο πανηγύρι του Άη-Συμιού, που γιορτάζεται στο Μεσολόγγι δύο φορές το χρόνο.
Το χειμωνιάτικο πανηγύρι γιορτάζεται στις 2 και 3 Φεβρουαρίου, γιορτή της Υπαπαντής και του Αγίου Συμεών και αποτελεί συνέχεια του πανηγυριού των Μεσολογγιτών στα χρόνια της σκλαβιάς.
Στον Αη-Συμιό, μοναστήρι που χτίστηκε στα 1740 στην πλαγιά του Αράκυνθου ή Ζυγού, αντάμωναν οι κάτοικοι της περιοχής με τους ονομαστούς Κλέφτες. Εκεί με το πρόσχημα του γλεντιού έπαιρναν τις μεγάλες αποφάσεις.
Το χειμωνιάτικο πανηγύρι γιορτάζεται στις 2 και 3 Φεβρουαρίου, γιορτή της Υπαπαντής και του Αγίου Συμεών και αποτελεί συνέχεια του πανηγυριού των Μεσολογγιτών στα χρόνια της σκλαβιάς.
Στον Αη-Συμιό, μοναστήρι που χτίστηκε στα 1740 στην πλαγιά του Αράκυνθου ή Ζυγού, αντάμωναν οι κάτοικοι της περιοχής με τους ονομαστούς Κλέφτες. Εκεί με το πρόσχημα του γλεντιού έπαιρναν τις μεγάλες αποφάσεις.
Το ίδιο μοναστήρι καθόρισαν ως τόπο συνάντησης οι Εξοδίτες, που θα κατάφερναν να σωθούν την ηρωική νύχτα της Εξόδου, την νύχτα του χαλασμού (10 Απριλίου 1826). Από το μοναστήρι του Αη-Συμιού πήρε το όνομά του το πανηγύρι, που δέθηκε με την ιστορία της πόλης και τιμά τα ηρωικά αυτά γεγονότα.
Εκτός από το χειμωνιάτικο πανηγύρι έχουμε και το καλοκαιρινό, το οποίο είναι το ίδιο παλιό και γιορτάζεται την Κυριακή της Πεντηκοστής, τη Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος και την Τρίτη της Αγίας Τριάδας. Η επανάσταση του 1821 είχε αναστείλει την συνήθεια αυτή, όμως η απελευθέρωση την επανέφερε μόνιμα πλέον στην επιφάνεια με περισσότερη μάλιστα λαμπρότητα και πατριωτική έξαρση. Δημιούργησαν ένα πανηγύρι με πολυσύνθετο ιστορικό, θρησκευτικό, κοινωνικό και συμβολικό μαζί χαρακτήρα. Ένα πανηγύρι με πλούσιο λαϊκό χρώμα και ξεχωριστή λαογραφική σημασία, αληθινή τελετή και μνημόσυνο της λεβεντιάς, ηρωϊκό τραγούδισμα του ακοίμητου πόθου της λευτεριάς, γλέντι και κατάνυξη.
Οι Μεσολογγίτες που παίρνουν μέρος στο πανηγύρι είναι χωρισμένοι σε δύο τάξεις: τους αρματωμένους και τους καβαλαραίους. Οι αρματωμένοι άντρες και νέοι ντύνονται όπως οι παλιοί Κλέφτες και αγωνιστές. Τα ρούχα και τα άρματα του Αη-Συμιώτη δεν έχουν τα όμοιά τους σε κανένα ανάλογο πανηγύρι πουθενά στην Ελλάδα. Οι καβαλαραίοι είναι οι περισσότεροι νέοι, που ιππεύουν άλογα ζωηρά.
Είναι το πανηγύρι των αρματωμένων, μια μεγάλη γιορτή στην οποία συμμετέχει όλος ο κόσμος πλάι στις παρέες των αρματωμένων και των καβαλαραίων.
Τα κύρια στοιχεία του πανηγυριού που παρέμειναν απόλυτα ανόθευτα μέχρι σήμερα είναι τα όργανα και τα τραγούδια του. Οι οργανοπαίχτες είναι τσιγγάνοι που μαθαίνουν ζουρνά και νταούλι από γενιά σε γενιά πρακτικά. Από τα τραγούδια του, γνήσια δημοτικά και ατόφια στο χρόνο, πολλά είναι τοπικά, καθαρά μεσολογγίτικα και τραγουδιούνται για πολλές γενιές με τον ίδιο «Αη-Συμιώτικο» τρόπο.
Την Κυριακή της Πεντηκοστής, ο καπετάνιος κάθε παρέας με τη συνοδεία της ζυγιάς, (που παίζει την Αη – Συμιώτικη μπαντονάδα) περνάει από τα σπίτια των μελών. Κερνιέται ούζο, ραβανί και χαιρετά «γεια σου αδέρφι, χρόνια πολλά και πάλες καλές αντάμωσες». Το απόγευμα όλες οι παρέες συγκεντρώνονται στο Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Σπυρίδωνα, παίρνουν τις σημαίες τους, το Αη- Συμιώτικο μπαϊράκι που το κρατάει καβαλάρης και το δίσκο με τα κόλλυβα. Στα Ηρώα σταματούν για επιμνημόσυνη δέηση.
Όταν η δέηση τελειώσει οι πανηγυριστές παίρνουν το δρόμο για το μοναστήρι κι αρχίζουν οι ζουρνάδες και οι μπαταρίες .Φτάνοντας στον Αη – Συμιό προσκυνούν, ανάβουν τα τάματα (λαμπάδες), αφήνουν τα κόλλυβα στην εκκλησία, κάθε παρέα αφήνει τη σημαία της στον πλάτανό της. Ξαρματώνονται, ξεσελώναν και ξεκινούν ολονύκτιο γλέντι.
Το πρωί του Αγίου Πνεύματος, μετά τη λειτουργία ανταμώνουν γλεντοκόποι από τις γύρω περιοχές, ξενιτεμένοι Μεσολογγίτες και βογκούν οι ρεματιές από το ζουρνά και το νταούλι. Γύρω από το μοναστήρι υπάρχουν υπαίθρια ψητοπωλεία και πλανόδιοι μικροπωλητές. Οι παρέες ψήνουν αρνιά και κοκορέτσια αλλά και χέλια πετάλια. Τ’ απόγευμα κατά τις 5 αρχίζει η επιστροφή στην πόλη με τους ήχους των ζουρνάδων και χορό. Καταλήγουν στον Άγιο Σπυρίδωνα όπου παραδίνουν τις σημαίες και το μπαϊράκι στον παπά.
Το γλέντι τώρα συνεχίζεται στην πόλη. Παλιότερα την Τρίτη, το πανηγύρι μεταφέρονταν στο νησάκι της Κλείσοβας. Κάπου εκεί τελειώνει το μοναδικό και ωραίο εθνικό-θρησκευτικό πανηγύρι του Αη-Συμιού, με τους πανηγυριστές να αποχαιρετίζονται με το τραγούδι:
"Πάλε καλές αντάμωσες,
πάλε ν' ανταμωθούμε
στον Αη - Συμιό, στον πλάτανο
και στην κρύα βρυσούλα..."
